ΙΣΤΟΡΙΑ

Στον 8ο αιώνα π.Χ., οι κάτοικοι της Χαλκίδας αποφάσισαν να χτίσουν τις πόλεις τους στην δεύτερη χερσόνησο της Χαλκιδικής, στη Σιθωνία.

Αυτός ο υπέροχος τόπος δημιουργήθηκε από τους Θεούς και τους Γίγαντες κατά τη διάρκεια της Γιγαντομαχίας.

Είναι η γη που προκαλεί το ενδιαφέρον και τα πάθη σηματοδότησαν την ιστορία και τη μυθολογία της: από τον Σίθωνα, που σκότωσε τους μνηστήρες της κόρης του Παλλίνης, αρνούμενος να την παραχωρήσει σε γάμο, μέχρι τον Γεράστο, γιο του Μυγδώνα, που φυλάκισε τις κόρες του στον Παρθενώνα.

Στην ανατολική πλευρά της Σιθωνίας θα χτίσουν τη Σάρτη, η οποία πήρε το όνομά της από τον βασιλιά Σάρτιο.

Στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., η Σάρτη θα είναι μία από τις 32 σημαντικότερες πόλεις της Χαλκιδικής που θα ιδρύσουν, υπό την ηγεσία της Ολύνθου, την «Κοινότητα των Χαλκιδέων», η οποία θα διαλυθεί από τους Σπαρτιάτες το 379 π.Χ. Ωστόσο, σύντομα θα ενωθούν με τη δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία.

Αργότερα, ο Μακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος, πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, θα καταστρέψει όλες τις πόλεις της «Κοινότητας των Χαλκιδέων» (348 π.Χ.).

Ο αρχαίος συγγραφέας Ηρόδοτος αναφέρει επίσης ότι ο Πέρσης αυτοκράτορας Ξέρξης, γιος του Δαρείου, πέρασε από τη Σάρτη κατά την περσική εκστρατεία του εναντίον όλων των ελληνικών πόλεων του 5ου αιώνα π.Χ.

Στον 14ο αιώνα μ.Χ., αναφέρεται ξανά ένας οικισμός στην περιοχή με το όνομα «Η Σάρτη», που ήταν κτήμα της Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους.

Αυτός ο οικισμός θα καταστραφεί από τις επιδρομές των πειρατών τον 17ο αιώνα.

Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής και της Γενοκτονίας των Ελλήνων και λόγω των μεγάλων πληθυσμιακών ανταλλαγών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας (1922), οι Έλληνες κάτοικοι του μικρού νησιού Αφισία (Άβσα) στη Θάλασσα του Μαρμαρά (Τουρκία) αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να εγκατασταθούν εδώ στη Σάρτη.

Οι Έλληνες πρόσφυγες, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τη Θάλασσα του Μαρμαρά στην Μικρά Ασία, αποφάσισαν να βρουν την Νέα Αφισία σε ένα από τα 27 νέα χωριά της Χαλκιδικής.

Μετά την εκδίωξή τους από το νησί Αφισία, οι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν στον Λαύριο της Αττικής όπου έμειναν για κάποιο διάστημα. Όταν έφτασαν στη Σάρτη, φιλοξενήθηκαν στα κτίρια της εξαρτήσεως της Μονής Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους για σχεδόν δύο χρόνια.